14. ИРН AP22686906 «Ақмола облысындағы экологиялық қауіпті аймақтарға көктемгі су тасқынының әсерін бағалау және модельдеу" (Айтжанова Мадина Рустамовна)
ҚР ДСМ гранттық қаржыландырудың ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалары бойынша ақпарат
1) гранттық қаржыландыру 2024-2026 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландыру (іске асыру мерзімі - 36 ай)
Жоба туралы қысқаша ақпарат
Жоба тақырыбы
ИРН AP22686906 «Ақмола облысындағы экологиялық қауіпті аймақтарға көктемгі су тасқынының әсерін бағалау және модельдеу"
Жоба жетекшісі
Айтжанова Мадина Рустамовна
Іске асыру мерзімдері
2024-2026 жж.
Қаржыландыру сомасы
29 388 671,74 тенге
Өзектілігі
Ақмола облысының өзендеріндегі су тасқыны әлеуметтік шиеленісті тудыратын және қоршаған ортаға да, өңір экономикасына да елеулі залал келтіретін елеулі төтенше құбылыс болып табылады. Өзендердегі су деңгейінің жоғарылауы ауылшаруашылық жерлерін, әкімшілік аудандарды және тұрғын үйлерді су басуға әкеледі. Соңғы екі онжылдықта Қазақстанда әртүрлі сипаттағы 350-ден астам су тасқыны болды, олардың 70% - ға жуығы көктемгі су тасқынынан болды.
Бұл зерттеудің өзектілігі Ақмола облысында елді мекендердің, әсіресе Есіл, Нұра және Жабай өзендерінің маңында орналасқан елді мекендердің су басу қаупіне ұшырау ықтималдығы жоғары екендігіне байланысты. Халық санының өсуі және жағалау аймақтарындағы белсенді даму су тасқыны қаупін едәуір арттырды, бұл әлеуметтік шиеленістің күшеюіне және экологиялық және экономикалық салаларға теріс әсер етуге әкелді.
Зерттеу аясында деректерді талдау мен жинаудың әртүрлі әдістері қолданылады. Атап айтқанда, топырақ пен суды талдау үшін физика-химиялық әдістер, сондай-ақ су басқан аумақтарды зерттеу үшін статистика, гидрология және география әдістері қолданылады. Су тасқыны кезеңінде Жабай өзенінің гидрологиялық режиміне әсер ететін факторлар далалық бақылаулардан алынған деректерді және геоақпараттық картаға түсіру әдістерін пайдалана отырып талдауға ұшырайтын болады. Жабай өзені арнасының және оған іргелес аумақтардың жай-күйін зерттеу үшін 10 сантиметрге дейін егжей-тегжейлі жоғары рұқсат етілген суреттерді ала отырып, ұшқышсыз ұшу аппаратын пайдалана отырып аэрофототүсірілім жүргізілетін болады.
Мақсаты
Бұл зерттеудің мақсаты Ақмола облысындағы экологиялық қауіпті аймақтарға көктемгі су тасқынының әсерін талдау және бағалау және аймақтың экологиялық тәуекел деңгейін және әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығын анықтау, сондай-ақ көктемгі су тасқыны жағдайында осы әсерді азайту және экологиялық қауіпсіздікті басқаруды жақсарту бойынша ұсынымдар әзірлеу болып табылады.
Жоба нәтижелері
Жоба нәтижесі: жоба нәтижесінде Жабай өзені бассейніндегі көктемгі су тасқынының экологиялық тәуекелін бағалау жүргізіледі және тәуекелді төмендету бойынша ұсыныстар жасалады. Су тасқынының қоршаған ортаға әсерін бағалау үшін топырақ пен суға физика-химиялық талдау жүргізіледі. Бұл деректерді төтенше жағдайларды болжауға және алдын алуға арналған ғылыми, зерттеу және жобалау ұйымдары пайдалана алады.
Web of Science дерекқорында импакт-фактор бойынша алғашқы үш квартилдің журналдарында немесе Scopus дерекқорында кемінде 50 citescore бойынша процентилі бар 2 (екі) мақаланы жариялау жоспарлануда.Зерттеу аясында "Ақмола облысының аумағында су тасқынының экологиялық Тәуекелдерін басқару және олардың алдын алу"атты монография шығару жоспарлануда.
Қазақстан Республикасының зияткерлік меншік ғылыми-зерттеу институтында (ҚР ҒЗИ) монографияға авторлық куәлік алуға өтінім берілетін болады.
Күтілетін ғылыми әсер көктемгі су тасқыны нәтижесінде су басуға бейім аумақтардағы Жабай өзені бассейніндегі су ресурстары мен топырақтың жай-күйіне геоэкологиялық бағалау жүргізуді, сондай-ақ көктемгі су тасқынының әсерін модельдеу карталарын жасауды қамтиды. Бұл зерттеулер су басқан аумақтарды басқару саласындағы ғылыми білімнің дамуына айтарлықтай үлес қосады.
Зерттеудің әлеуметтік әсері аймақтың экологиялық мәселелерін шешу, көктемгі су тасқынының экологиялық тәуекелдерін басқаруды жақсарту және халықтың өмір сүру сапасын жақсарту болып табылады.
Экономикалық нәтиже-су тасқынын бағалау және модельдеу бойынша зерттеулер су тасқыны қаупін азайту үшін технологияларды, қызметтерді және шешімдерді ұсынумен байланысты жаңа салалардың дамуын ынталандыруы мүмкін. Бұл шаруашылық объектілерін, әкімшілік аудандар мен тұрғын үйлерді су басумен байланысты әлеуметтік-экономикалық шығындарды қысқартуға мүмкіндік береді.