Еуропалық жоғары білім берудің басты үрдістері, халықаралық мүмкіндіктері мен Польша Республикасының рөлі туралы Щецин мемлекеттік университетінің (University of Szczecin, Польша Республикасы) академиялық мәселелер жөніндегі проректоры, саяси ғылымдар докторы, профессор Рената Подгуржаньска (Renata Podgórzańska) Ualikhanov University-ге берген сұхбатында әңгімелеп берді.
Қазіргі заманғы Еуропа жоғары білімін қалай сипаттар едіңіз? Сізге оның негізгі күшті жақтары қандай болып көрінеді?
Қазіргі заманғы Еуропа жоғары білімін академиялық құрылымдарды терең интеграциялау мен үйлестіру процесі сипаттайды, бұл Болон процесі арқылы басталып, Еуропа жоғары білім аймағы аясында дамытылған. Еуропалық білім берудің негізгі ерекшеліктерінің бірі - халықаралық ұтқырлық, негізінен Erasmus+ бағдарламасы арқылы жүзеге асырылады, ол академиялық алмасу мен университеттер арасындағы ынтымақтастықты қолдайды.
Жүйе сондай-ақ білім беру бастамаларына негізделген, бұл аккредитация және сапаны бағалау механизмдерінде көрініс табады. Университеттердің автономиясы маңызды элемент болып қала береді, ол ғылыми-зерттеу және оқу процесінің тәуелсіздігін қамтамасыз етіп, оның нәтижелері үшін жауапкершілікті сақтайды.
Еуропалық университеттер әлеуметтік миссияны да атқарады, білімді қоғамдық игілік ретінде таниды. Сонымен қатар, қазіргі Еуропа жоғары білімі ғылыми функцияларды инновациялық экономикамен біріктіріп, Еуропалық бағдарламалар арқылы қолдау көрсетілетін ғылыми зерттеулер мен инновациялық жобаларды дамытады. Сол уақытта дәстүрлер мен ұйымдық модельдердің әртүрлілігін сақтайды. Соңғы жылдары цифрландыру мен қашықтықтан оқыту, гибридтік форматтар және ашық білім беру ресурстары сияқты заманауи оқыту формалары да маңызды рөл атқара бастады. Бұл халықаралық ғылыми ынтымақтастықтың динамикалық дамуын толықтырады, ол зерттеулер мен мәдени интеграцияны күшейтеді.
Сондықтан қазіргі Еуропа жоғары білімі ашық, интеграцияланған және плюралистік жүйе болып табылады, ол академиялық дәстүрді жаһандық білім экономикасының заманауи сын-қатерлерімен үйлестіреді. Бұл сипаттамалар Еуропа жоғары білімінің негізгі күшті жақтары болып табылады. Дегенмен, Еуропа жоғары білім жүйесі мемлекеттік университеттердің қаржыландырылуының жеткіліксіздігі, бюрократияның өсуі сияқты мәселелерге тап болып отыр. Сондай-ақ, аймақтар арасындағы білімге қолжетімділік теңсіздігі сақталып отыр.
Сіздің ойыңызша, Польша шетелдік студенттер үшін неге тартымды? Ол білім беру жүйесі, академиялық мәдениеті, географиялық орны, әлде басқа факторларға байланысты ма?
Польша шетелдік студенттер үшін тартымды елге айналуда, бұл бірнеше факторлардың үйлесімімен байланысты - білім беру жүйесі, мәдени, экономикалық және географиялық жағдайлар. Соңғы онжылдықтарда Польша жоғары білім жүйесін реформалап, оны Еуропа академиялық стандарттарына толық сәйкестендірді және дипломдардың бүкіл Еуропада мойындалуын қамтамасыз етті. Польша университеттері, соның ішінде Щецин университеті, ағылшын тіліндегі бағдарламалардың санын көбейтіп, шетелдік студенттер үшін оқуды әлдеқайда жеңілдетті. Тағы бір маңызды фактор - өмір сүру мен оқу құнының салыстырмалы түрде төмендігі, бұл Польшаны Батыс Еуропа елдерімен бәсекеге қабілетті ете отырып, сапалы білімді қамтамасыз етеді.
Тартымдылыққа университеттің академиялық мәдениеті де әсер етеді. Ол еуропалық дәстүрлерді ашықтық пен қонақжайлылықпен үйлестіріп, ғылыми қауымдастықтың халықаралық деңгейде дамуына жағдай жасайды. Польша қауіпсіздігімен, саяси тұрақтылығымен және Еуропалық Одаққа мүшелігімен ерекшеленеді. Елдің географиялық орны мәдениаралық байланыстарға қолайлы, оны Шығыс пен Батыстың табиғи көпірі етеді. Мәдени факторлар, бай тарих, гуманитарлық мұра, динамикалық академиялық мәдениет және Варшава, Краков, Вроцлав, Щецин, Гданьск сияқты оқу қалаларының тартымдылығы да күннен-күнге артып келеді.
Тағы бір басты фактор - ғылым мен технологияның дамуы және оны Еуропалық қорлардың қолдауы, бұл Польша университеттерін ғылым мен білім беру саласында бәсекеге қабілетті етеді.
Осылайша, Польша студенттерге сапалы білім, мәдени ашықтық және қолайлы өмір сүру жағдайларын ұсынатын, Батыс елдерінің қымбат академиялық орталықтарына балама және халықаралық білім беру кеңістігінде маңызды орынға ие ел ретінде танылуда.
Польшадағы ғылымға деген көзқарастың қандай ерекшеліктері шетелдік студенттер үшін ең құнды әрі қызықты деп ойлайсыз?
Польшадағы ғылымға деген көзқарас шетелдік студенттер үшін ерекше қызықты әрі құнды бірнеше қырларымен ерекшеленеді. Ең алдымен, Польша ғылымы академиялық дәстүрлерге берік негізделген. Мұнда теориялық дайындыққа, сыни ойлауға және зияткерлік дербестікке үлкен мән беріледі. Бұл студенттерге тек практикалық білім алып қана қоймай, талдау, түсіндіру және тұжырымдау қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.
Польшадағы ғылыми орталықтарының тағы бір маңызды ерекшелігі - пәнаралықтық. Қазіргі таңда Польшада гуманитарлық, әлеуметтік, техникалық және жаратылыстану ғылымдары біріктірілген бірлескен зерттеу жобалары белсенді түрде дамып келеді.Польша университеттерінде студенттер мен оқытушылар арасындағы тікелей байланысқа да ерекше көңіл бөлінеді. Бұл оқыту процесін дараландыруға және академиялық серіктестік орнатуға ықпал етеді.
Шетелдік студенттер үшін Польшадағы ғылымның дәстүр мен заманауилықты үйлестіре білуі ерекше маңызды. Мұнда классикалық білім беру тәсілдері жаңа технологиялар, цифрландыру және инновациялық зерттеу әдістерімен ұштастырылады.Халықаралық деңгейде Польша зерттеушілерінің кәсіби этикасы мен жоғары біліктілігі жоғары бағаланады. Мұны беделді ғылыми басылымдардағы жарияланымдардың артуы мен еуропалық зерттеу бағдарламаларына белсенді қатысуы дәлелдейді.
Польшада оқуды жоспарлаған қазақстандық жастарға қандай кеңес берер едіңіз?
Менің ойымша, Польшада оқуды жоспарлаған қазақстандық жастарға берер ең басты кеңес - бұл таңдауды тек білімге салынған инвестиция деп емес, сонымен қатар зияткерлік, әлеуметтік және тұлғалық дамуға мүмкіндік беретін өмірлік әрі мәдени тәжірибе ретінде қабылдау. Польшада білім беру деңгейі жоғары, ағылшын тілінде оқытылатын бағдарламалар кеңінен ұсынылған және дипломдары Еуропалық одақта мойындалады. Сондықтан да Щецин университеті сияқты жеке жоғары оқу орындарының бағдарламаларымен алдын ала танысып, өз мүдделеріңіз бен болашақ мансаптық жоспарларыңызға сай келетін бағытты таңдаған жөн.
Маңызды қадамдардың бірі - тілдік дайындық. Поляк тілін меңгеру білім алу мен жұмысқа орналасуда, сондай-ақ университеттік ортаға бейімделуде көп мүмкіндік ашады, дегенмен көптеген бағдарламалар ағылшын тілінде жүргізіледі. Сонымен қатар Польша мәдениетімен, тарихымен және академиялық дәстүрлерімен танысып алған да пайдалы, бұл жергілікті ортада тез бейімделуге және жақсы қарым-қатынас орнатуға көмектеседі.Қазақстандық студенттер үшін Польшаның ашықтығы, қонақжайлығы және көпмәдениетті қоғамы ерекше маңызды, себебі бүгінде елде Орталық Азиядан келген студенттердің белсенді және бір-бірін қолдайтын қауымдастығы қалыптасқан.
Практикалық тұрғыдан алғанда, визаны алу, медициналық сақтандыру, тұрғын үй табу және тұруды заңдастыру сияқты мәселелерді алдын ала жоспарлаған жөн. Польша қауіпсіз әрі өмір сүру құны жағынан қолжетімді ел, сондықтан ол Батыс Еуропаның қымбат мемлекеттеріне балама ретінде тартымды. Сонымен қатар студенттік өмірге, халықаралық ұйымдарға, ғылыми үйірмелерге, Erasmus+ жобаларына және еріктілік қызметтеріне белсенді қатысуға кеңес беремін - бұл мәдениетаралық және кәсіби тәжірибе жинақтауға тамаша мүмкіндік береді.
Польша университеттері жас ғалымдардың дамуын қалай қолдайды? Негізгі басымдық неде?
Польша университеттерінде жас ғалымдарды қолдау - академиялық және ғылыми саясаттың негізгі басым бағыттарының бірі. Бұл қолдау институционалдық және жүйелік деңгейде жүзеге асырылады. Ең алдымен, жас зерттеушілер ұлттық және еуропалық қорлар қаржыландыратын түрлі стипендиялық, гранттық және менторлық бағдарламаларға қатыса алады. Университеттер ғылыми, әдістемелік және жарияланымдық дағдыларды дамытуға ерекше назар аударады. Бұл мақсатта докторантура мектептері, халықаралық семинарлар мен ғылыми жазу және жоба менеджменті бойынша тренингтер ұйымдастырылады.
Сонымен қатар, университеттерде академиялық менторлық жүйесі дамып келеді - онда тәжірибелі ғалымдар жас зерттеушілерге бағыт-бағдар беріп, олардың кәсіби және ғылыми тұрғыда қалыптасуына көмектеседі, тәуелсіз зерттеу жүргізуге дайындайды.Жас ғалымдарды қолдаудың маңызды бағыты - зерттеулердің интернационалдануы. Университеттер жас ғалымдарды халықаралық жобаларға, ғылыми тағылымдамаларға және конференцияларға қатысуға ынталандырады. Көптеген жоғары оқу орындары Еуропалық Одақпен бірлесіп ғылыми ұтқырлық бағдарламаларын жүзеге асырады.Польша университеттері зерттеулердегі пәнаралық бағыт пен инновацияны да басты назарда ұстайды. Әртүрлі ғылым салаларын біріктіретін және ғылым мен экономикалық сектор арасындағы ынтымақтастықты дамытатын жобалар белсенді түрде қолдау табуда.
Жас ғалымдарды дамыту тек қаржылық қолдаумен шектелмейді. Университеттер шығармашылық пен ынтымақтастыққа, ғылыми этика мен сенімге негізделген академиялық ортаны қалыптастыруға ұмтылады. Бұл өзара ашықтық пен ұрпақаралық диалогқа жол ашып, жас зерттеушілердің әлеуетін толық ашуға мүмкіндік береді.
Ualikhanov University халықаралық ынтымақтастықты белсенді түрде дамытып келеді. Сіздің ойыңызша, ғылым мен білім беру саласында Польша мен Қазақстан университеттері арасындағы ынтымақтастықтың әлеуеті қандай?
Польша мен Қазақстан университеттері арасындағы, соның ішінде Ualikhanov University мен Щецин Университеті арасындағы ынтымақтастықтың әлеуеті өте жоғары. Бұл үрдіс Еуропа мен Орталық Азия арасындағы академиялық серіктестікті дамыту бағытындағы кең ауқымды тенденцияның бір бөлігі болып табылады. Мұндай әріптестік екі елдің де жоғары білім беру жүйесінің дамығандығына және мазмұндық әрі институционалдық тұрғыдағы мықты негізіне сүйенеді.
Польша университеттері соның ішінде Щецин Университеті қазақстандық жоғары оқу орындарының, атап айтқанда Ualikhanov University-дің интернационалдану үдерісінде стратегиялық серіктес бола алады. Өз кезегінде, Қазақстан географиялық орналасуы мен жоғары білімнің қарқынды дамуының арқасында Еуропа мен Азияны байланыстыратын көпір рөлін атқарып, Польша университеттеріне ғылым мен білім беру саласындағы жаңа бағыттарды ашып отыр. Әлеуметтік ғылымдар, экономика, энергетика, өңірлік қауіпсіздік және тұрақты даму секілді пәнаралық зерттеулер саласындағы бірлескен жобалар ерекше әлеуетке ие.
Сонымен қатар, қос дипломды бағдарламаларды, жазғы мектептерді және академиялық алмасу жобаларын дамыту үшін айтарлықтай мүмкіндік бар. Мұндай жобалар Erasmus+ бағдарламасының тәжірибесіне және Польшадағы Академиялық Ұтқырлық Ұлттық агенттігі қолдайтын екіжақты бастамаларға негізделе алады.Айта кету керек, екі тарап та өзара тәжірибе алмасу арқылы нақты нәтижелерге қол жеткізе алады. Польша университеттері институционалдық реформалар, ғылымды басқару және интернационалдану саласындағы тәжірибесімен бөлісе алады, ал Қазақстан университеттері, соның ішінде Ualikhanov University Орталық Азия аймағының әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктеріне негізделген білім беру жүйесінің даму үлгісін ұсына алады.
Польша университеттерінде жасанды интеллект технологиялары қаншалықты белсенді түрде енгізілуде? Дәстүрге берік еуропалық академиялық орта жасанды интеллектті қалай қабылдайды?
Қазіргі таңда Польша университеттерінде жасанды интеллект технологиялары ғылыми зерттеулер, оқыту үдерісі және университетті басқару салаларын қамтитын көпқырлы әрі қарқынды түрде енгізіліп жатыр. Көптеген еуропалық елдер сияқты, Польша да жасанды интеллекттің ғылымның, экономиканың және қоғамның дамуы үшін стратегиялық маңызын мойындайды. Сол себепті бұл технологиялар академиялық өмірдің түрлі салаларына белсенді түрде еніп келеді. Дегенмен, университеттер сонымен қатар дәстүрлі академиялық құндылықтарға - сыни ойлау, рефлексия және білім этикасына адалдығын сақтап отыр.
Оқыту саласында, яғни менің кәсіби қызметімнің негізгі бағыты ретінде, жасанды интеллект технологиялары барған сайын оқу бағдарламаларына енгізілуде. Олар жеке пән ретінде ғана емес, сонымен қатар информатика, экономика, психология және құқық секілді пәнаралық бағдарламалардың құрамдас бөлігі ретінде де оқытылады.Алайда академиялық қауымдастық жасанды интеллектті тек дамудың, инновацияның және білімнің демократиялануының құралы ретінде ғана емес, сонымен бірге этикалық және мәдени сынақ ретінде де қабылдайды.
Қазіргі таңда университетті студенттер, оқытушылар мен серіктестер үшін шынымен тартымды ететін не деп ойлайсыз?
Қазіргі заманғы университеттің тартымдылығы оның академиялық дәстүрді, оқытудың сапасын, ғылыми инновация мен әлемге ашықтықты шебер үйлестіре білуінде. Осындай үйлесім интеллектуалдық, кәсіби және әлеуметтік дамуға қолайлы орта қалыптастырады. Ең алдымен, университет тартымды болуы үшін ол қазіргі заманғы білімге, сыни ойлауға және заманауи мәселелерге пәнаралық тұрғыдан қарауға негізделген жоғары деңгейдегі білім беруі қажет. Студенттер үшін университет тек кәсіби дамуға және жұмысқа орналасуға мүмкіндік беретін орын ғана емес, сонымен қатар жеке тұлғалық қалыптасуға, азаматтық ұстаным мен этикалық құндылықтарды дамытуға жағдай жасауы маңызды.
Оқытушылар үшін университеттің тартымдылығы ғылыми еркіндік, зерттеу автономиясы және шығармашылықпен айналысуға мүмкіндік беретін инфрақұрылым мен қаржыландыруға қолжетімділікте. Нағыз заманауи университет жас ғалымдарға инвестиция салу арқылы академиялық мансапты дамытуға қолдау көрсетеді. Мұндай ортада академиялық қауымдастық иерархияға ғана емес, серіктестікке, ынтымақтастыққа және білім алмасуға негізделеді. Бұл өз кезегінде әлемге ашық, диалогқа бейім, өршіл тұлғаларды тартады.
Сыртқы серіктестердің - мемлекеттік құрылымдар, үкіметтік емес ұйымдар мен жеке сектор өкілдерінің көзқарасы тұрғысынан алғанда, университеттің тартымдылығы оның ынтымақтастық орнатып, білім мен тәжірибені тарата алу қабілетіне байланысты. Қазіргі университет теория мен тәжірибенің арасын жалғай біледі, зерттеу және инновациялық жобаларды жүзеге асырады, еңбек нарығының сұранысына жауап береді және сонымен қатар заманауи әлеуметтік әрі технологиялық құбылыстарға сыни тұрғыдан баға бере алады.Университеттің тартымдылығын арттыратын тағы бір маңызды фактор - интернационалдандыру, мәдени әртүрлілікке ашықтық, ғылыми алмасу, халықаралық бағдарламалар мен шетел тілдерінде білім беру.
Егер болашақ университетті үш сөзбен сипаттау қажет болса, олар қандай болар еді?
Ашықтық, пәнаралық байланыс және жауапкершілік.
Ualikhanov University студенттері мен оқытушыларына не тілер едіңіз?
Ең алдымен, Ualikhanov University студенттері мен оқытушыларына шексіз интеллектуалдық қызығушылық, ой еркіндігі және ақиқатты іздеудегі құмарлық пен құштарлық тілеймін. Бұл қасиеттер ғасырлар бойы академиялық өмірдің іргетасы болып келеді.
Университет мәдениеттер, ғылыми бағыттар мен ұрпақтар арасындағы шынайы диалог алаңына айналып, білім тек фактілер жиынтығы ғана емес, дүниені түсінудің және оған жауапкершілікпен ықпал етудің құралы болсын.
Студенттерге оқуыңыз өз әлеуетіңізді ашудың, тұлғалық қалыптасудың және шынайы сыни ойлауды дамытудың кезеңі болсын дегім келеді. Әрқайсыңыз ғылымнан тек болашақ мамандығыңызды ғана емес, терең ойға, шығармашылыққа және әлеуметтік жауапкершілікке толы өмір жолын табыңыздар.
Оқытушыларға - еңбектерінен шабыт пен қанағат табуын, студенттермен кездесулерден қуат алуын, өз миссиясының жеке тұлғалар мен қоғам үшін маңызды екенін сезінуін тілеймін. Уәлиханов университеті дәстүр мен заманауилық тоғысқан, ал ғылым жеке тұлға мен қауымның дамуына қызмет ететін орын болып қала берсін.
Материалды Ualikhanov University баспасөз қызметі дайындады, 04.11.2025 ж.
