Бейімделу: бірінші курс студентіне кеңестер

Бірінші курс студенттерінің ЖОО-да оқуға бейімделу процесі оқу қызметі мен қарым-қатынастың жаңа жағдайларына бейімделуден тұрады. Ісін жаңа бастаған студенттер үшін бұл күрделі процесс, ол келесі қиындықтардың туындауымен қатар жүруі мүмкін:

1) оқушының, мектеп достарының мәртебесін жоғалтуға, жаңа ұжымға ауысуға, басқа қаладан келген студенттердің ата-аналарынан алшақтығына байланысты теріс алаңдаушылықтардың пайда болуы;

2) мамандық таңдау уәждемесінің белгісіздігі, оған психологиялық дайындықтың жеткіліксіздігі;

3) педагогтардың күнделікті бақылауының болмауынан асқынған мінез-құлқы мен қызметін психологиялық өзін-өзі реттеуді жүзеге асыра алмауы;

4) жаңа жағдайларда еңбек пен демалыстың оңтайлы режимін іздеу;

5) әсіресе үй жағдайларынан жатақханаға ауысқан кезде тұрмыстық және өзіне-өзі қызмет көрсетуді жолға қою;

6) өз бетінше жұмыс істеу дағдыларының болмауы, конспектілей алмауы және т.б.

Әлеуметтік психологтардың айтуынша, ересек адам жаңа ұжымға шамамен 3 ай бейімделеді. Жастарда бұл кезең әдетте 2 аптадан 1 айға дейін созылады. Алайда кейбіреулерде бейімделу процесі бір-екі жылға созылады, бұл психологиялық деңгейде де, физиологиялық деңгейде де шамадан тыс күш түсіруі мүмкін, соның салдарынан белсенділік төмендейді және студент мінез-құлықтың жаңа тәсілдерін әзірлеп қана қоймай, оған үйреншікті қызмет түрлерін де орындай алады. Мұндай ұзақ бейiмдеу негiзiнен бiрiншi-екiншi семестр iшiнде болатын оқу бейiмделуiне емес, әлеуметтiк бейiмделуге байланысты. Студенттің тек жоғары оқу орнының ғана емес, жаңа қаланың, жаңа мәдени ортаның кеңістігіне бейімделуіне тура келеді.

Жаңа жағдайларға бейімделу үдерісі тиімді болуы үшін не істеу керек? Одан қашып кетпеңіз, қабылдап, процеске белсене араласыңыз! Бірінші курс оқушысын ЖОО-да оқуға бейімдеудің бірнеше тиімді стратегиясын ұсынамыз.

• Барлық жолдар тек алға!

Сіз бірінші курсқа қабылдандыңыз! Сіздің «маман болғым келеді» немесе «диплом алғым келеді» деген уәждеріңізге қарамастан, Сіздің күн тәртібіңіз бен жалпы өміріңіз өзгеше болатынын түсініңіз. Сіздің жаңа әлеуметтік мәртебеңіз бар, демек жаңа басымдықтарды белгілеуге тура келеді. Мұны қабылдап, түсіну маңызды.

• Мейірімді болыңыз.

Сіздің жаңа ұжымда пайда болуыңыздың басында Сіз туралы алғашқы әсер қалыптасады. Көптеген психологиялық зерттеулердің нәтижелері бойынша алғашқы әсер тез қалыптасады: 10-нан 40 секундқа дейін және Сізге деген барлық кейінгі көзқарасқа күшті әсер етеді. Егер бірінші әсер жағымды болса, онда ұжымда оқу оңай болады. Егер Сіз шиеленсеңіз және тартымсыз болсаңыз, ұжымның тиісті бейнесі қалыптасады.

Алғашқы сабақтарда өзіңізді жақсы жағынан оқытушылардың көзіне жеткізуге тырысыңыз. Мұқият және жинақы болыңыз, оқытушыларға пән бойынша сұрақтар қойыңыз.

• Күніңізді ұйымдастырыңыз.

Дәптер немесе күнделік бастаңыз. Сіздің қандай күндерде, қандай жұппен және жоғары оқу орнының қандай корпусында оқитныңызды егжей-тегжейлі жазыңыз. Бұл Сіздің күніңізді ұйымдастыруға көмектеседі. Күн тәртәбін сақтай отырып, бос уақытыңыз бар екенін байқайсыз.

• Анықтамалық ақпаратты белгілеңіз.

Пәндерді үйрену кезінде жадыңызды жаттықтырыңыз және дәріс қашан басталатынын, оқытушының аты-жөнін, белгілі бір аудиторияның қай корпуста және қай қабатта орналасқанын және т.б. есте сақтауыңыз қажет. Барлық анықтамалық ақпаратты блокнотқа немесе телефонға жазыңыз.

• Дәрістерді мүмкіндігінше тезірек конспектілеуді үйреніңіз.

Бұл қиын емес, ең бастысы - символдар мен Сізге түсінікті қысқартулар жүйесін әзірлеу. Барлық символдарды толық жазумен бірге дәптердің сыртқы бетіне жазыңыз.Конспектілеу кезінде қағазды үнемдемеңіз. Қосымша жазбалар үшін дәптерлерге өріс қалдырыңыз. Есіңізде болсын, дәріс диктант емес, сондықтан дәрісті сөзбе-сөз жазудың қажеті жоқ, тезис түрінде жазыңыз.

Егер Сізде бірден нәтиже болмаса, өкінбеңіз. Конспектіні жүргізе білу жаттығуды талап етеді. Егер үмітсіз қалып отырғаныңызды сезсеңіз, дәптерде бос орын қалдырыңыз - бәлкім, басқалар бәрін жазып үлгеретін шығар, және дәрістен кейін Сіз олардан осы толықтырып жазып аларсыз.

• Жаңа оқытушылармен ортақ тіл табысыңыз.

Оқытушылар көп және бәрі де әртүрлі талаптармен. Бірақ оқытушылардың бір көзқарасы сәйкес келеді: табысты студент = дербес және жауапты.

Сізбен сөйлескен оқытушыны мұқият тыңдаңыз, сөзін бөлмеңіз. Егер Сіз бағамен келіспесеңіз, одан неге Сізге осындай балл қойғанын және оны түзетуге болатынын түсіндіруді сұраңыз, онда Сізде оқытушылармен өзара қарым-қатынаста қиындықтар болмайды.

• Мұғалімнен көмек сұраңыз.

Пәндерді Сіз жақсы меңгеріп отырғандарға және қиындықтарға тап болатындарға бөліңіз. Семестрдің соңында игерілмеген материалды жинақтамау үшін пәнді жүргізетін оқытушыға барып, өзіңіздің қиындықтарыңыз туралы айтыңыз! Өз пәніне шынайы қызығушылық танытқан педагог пәнді қалай жақсы меңгеру керектігін айтуы мүмкін.

• Қатты алаңдаушылық кезінде оны босатып алыңыз.

Дене жаттығуларының көмегімен алаңдаушылықты азайтуға болады. Әсіресе, жүгіру, ұзақ жаяу серуендеу, шығыс тәжірибесі мен жүзу өте орынды. Қатты шаршауды болдырмау керек. Егер алаңдаушылық созылмалы болса, өзіңіздің жағдайыңызды және өзіңізді жақсы сезінуге көмектескен тәсілдерді егжей-тегжейлі сипаттай отырып, жеке күнделік жүргізіңіз.

• Ертеңге қалдырмаңыз.

Ертеңге қалдырмаңыз. Қиын істерді немесе проблемаларды кейін қалдыру - жақсы идея емес (олар қар үйіндісі ретінде жиналып қалуы мүмкін). Оларды мүмкіндігінше бірден шешіңіз.

• Диалог - ынтымақтастықтың негізі.

Курстастарыңызға төзімділік танытыңыз, барлық адамдар әр түрлі, оларды өзгертуге тырыспаңыз. Егер Сіз бірдеңемен келіспейтін болсаңыз, ашық сөйлесіңіз және басқалардан өз іс-әрекеттерін дәлелдеулерін сұраңыз.

Біреудің назарын аудармауға тырысыңыз, бәрін әзілге аударыңыз.

Басқаларды талқыламаңыз. Өзіңізді және сөзіңізді қадағалаңыз. Есіңізде болсын, абайсызда айтылған сөзбен адамды жарақаттауға болады.

Егер Сіз ұжымда жеке топтарға бөліну бар екенін байқасаңыз, оларға кірмеуге және бәрімен араласуға тырысыңыз.

• Басқаларға көмектесуге дайын болыңыз.

Егер Сіздің курстасыңыздың проблемалары бар екенін, ал бос уақытыңыз бар екенін көрсеңіз, оған көмек ұсынудан тартынбаңыз. Мұны Сіздің курстастарыңыз бен оқытушыларыңыз әрдайым оң бағалайды.

• Демалуға уақыт қалдырыңыз.

Жексенбі немесе мереке күнін бос қалдыру үшін жүктемені басқа күндерге бөлуге тырысыңыз. Бұл күні Сіз студент екеніңізді ұмытыңыз! Мереке және демалыс күндеріндегі шексіз сабақтар өмірді көркейтпейді, ал оқуды қызықтырады.

Ш.Уәлиханов атындағы мемлекеттік университетінің психологиялық қызметі әрқашан Сізбен бірге!